Sposób reprezentowania przedsiębiorcy to jeden z istotnych czynników wpływających na bezpieczeństwo obrotu gospodarczego. W dniu 30 stycznia 2015 roku zapadła bardzo istotne dla spółek uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego odnosząca się do tematyki prokury niewłaściwej. Istotność w/w orzeczenia dla praktyki jest ogromna.
Na pytanie:
„czy możliwy jest wpis do Krajowego Rejestru Sądowego, w rubryce Prokurenci, jednego, prokurenta z jednoczesnym zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu spółki?”
Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów w sprawie do sygn. III CZP 34/14 orzekł – odmiennie niż wcześniej w składzie 3 sędziów w 2001 roku-, iż:
„niedopuszczalny jest wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym jednego prokurenta z zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu”.
Co to jest prokura niewłaściwa?
Cytowane powyżej orzeczenie dotyczy kwestii wypracowanej przez doktrynę – tzw. prokury łącznej niewłaściwej.
Odwołajmy się więc do przepisów. Zgodnie z zapisem art. 109 (4) kodeksu cywilnego:
Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie (prokura łączna) lub oddzielnie.
Odróżniając prokurę łączną właściwą od łącznej niewłaściwej stwierdzić należy, iż z zacytowanego powyżej zapisu art. 109 (4) kc wynika, że prokura łączna to taka, gdy powoływanych jest co najmniej dwóch prokurentów i dla skuteczności ich działania wymagana jest ich łączne działanie.
Z zapisu tego w praktyce zaczęto udzielać prokury w taki sposób, że w akcie umocowania prokurenta wpisywano, że jest udzielana prokura łączna a prokurent może działać z członkiem zarządu. W istocie więc w wielu przypadkach mieliśmy sytuację, w której obok zarządu występował jeden prokurent, któremu udzielono „prokury łącznej”. Mówiono wówczas o tzw. „prokurze łącznej niewłaściwej”, a więc prokurze łącznej z członkiem zarządu.
Taki stan rzeczy usankcjonowało orzeczenie Sądu Najwyższego z 2001 roku zgodnie z którym:
„dopuszczalne jest udzielenie prokury jednej osobie z zastrzeżeniem, że może ona działać tylko łącznie z członkiem zarządu lub prokurentem”
(orzeczenie SN z 27 maja 2001 roku, sygn. III CZP 6/01).
Dotychczas można więc było w praktyce spotkać następujące rozwiązania przy prokurze łącznej (rejestrowane skądinąd przez sądy rejestrowe):
- prokurent może działać z innym prokurentem (prokura łączna właściwa)
2. prokurent może działać z członkiem zarządu (prokura łączna niewłaściwa).
Uchwała 7 sędziów zanegowała prawidłowość rozwiązania drugiego.
Powstaje więc pytanie jak się ma cytowane orzeczenie do przepisów kodeksu spółek handlowych dotyczących zasad reprezentacji tych spółek, gdzie wprost mówi się, że przy zarządach wieloosobowych spółkę może reprezentować członek zarządu łącznie z prokurentem ?
Na przykład tak brzmi zapis art. 205 KSH o reprezentacji spółki z ograniczona odpowiedzialnością:
§ 1. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania określa umowa spółki. Jeżeli umowa spółki nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.
§ 3. Przepisy § 1 i § 2 nie wyłączają ustanowienia prokury jednoosobowej lub łącznej i nie ograniczają praw prokurentów wynikających z przepisów o prokurze.
Orzeczenie SN ze stycznia 2015 roku nie stoi w żadnym zakresie w sprzeczności z zacytowanym zapisem. Pamiętajmy: przepis art. 205 ksh stanowi ograniczenie dla członka zarządu (a nie prokurenta). Taki członek zarządu jest zobligowany do współdziałania z prokurentem.
Art. 205 KSH dotyka problematyki reprezentowania spółki, a więc dokonania czynności w stosunkach zewnętrznych ze skutkiem dla tej spółki. Reprezentować spółkę mogą wszyscy lub niektórzy członkowie zarządu. Działają oni wówczas w charakterze organu (piastuna osoby prawnej). Wówczas mówimy nie o prokurze łącznej tylko o reprezentacji łącznej, a to różnica.
Pamiętajmy więc: orzeczenie powyższe dotyczy jednak wyłącznie ograniczeń dla prokurenta. W żadnym zakresie nie wyłącza współdziałania prawidłowo powołanego prokurenta z członkiem zarządu, zgodnie z regulacjami kodeksu spółek handlowych.
Powstaje pytanie co z tak udzielonymi prokurami?
Jedno jest pewne: począwszy od dnia 30 stycznia 2015 roku sądy rejestrowe odmówią wpisu takiej prokury do KRS. Co do nowych prokur – możliwe będzie wpisanie jedynie prokury samoistnej lub prokury łącznej z innym prokurentem.
Co z umowami zawartymi przez spółkę reprezentowaną przez prokurentów łącznych niewłaściwych? I dlaczego potrzeba obrotu, która legła u podstaw wykształcenia się koncepcji prokury niewłaściwej, przestała być warta ochrony ?
W mojej ocenie od chwili obecnej przedsiębiorcy winni rozważyć albo ustalenie innych zasad reprezentacji (a więc np., że każdy członek zarządu może spółkę reprezentować albo powołujemy prokurenta samoistnego lub dwóch prokurentów łącznych).
Uchwała może też powodować wątpliwości, co do ważności czynności prawnych spółki reprezentowanej przez prokurenta powołanego na podstawie prokury łącznej niewłaściwej, działającego łącznie z członkiem zarządu.
A zatem spółki, w których funkcjonowali tacy prokurenci mogą spotkać się z problemami związanymi z tak zawartymi umowami i kwestia ta wymaga oceny już na konkretnych przykładach w konkretnych podmiotach.
Czekam tymczasem na uzasadnienie przedmiotowego wyroku.
Joanna Mizińska